Nagrody Nobla z różnych dziedzin nierzadko wywołują kontrowersje i dyskusje opinii publicznej. W przypadku Nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych, zwanej potocznie Nagrodą Nobla z ekonomii, kontrowersje budzi sam przedmiot nagrody. Wielu argumentuje, że nie przypadkiem Alfred Nobel nie przewidział w swoim testamencie ekonomii jako jednej z nauk, jaką chciał wyróżnić. Według nich nagroda ta nie ma prawa bytu, bo w ekonomii nie da się jednoznacznie ustalić wkładu w naukę, jak to się dzieje np. w przypadku fizyki czy chemii. Jednak nagroda jest przyznawana już od ponad 40 lat i nic nie wskazuje na to, aby miało się to w przyszłości zmienić. W przypadku jej laureatów z 2011 roku większość nie ma wątpliwości – Christopher A. Sims i Thomas J. Sargent bez wątpienia na nią zasłużyli, chociaż mało kto spodziewał się, że otrzymają wyróżnienie wspólnie.

Oficjalnie naukowcy otrzymali nagrodę za „empiryczne badania na temat przyczyn i efektów w makroekonomii”. Wielu polskich komentatorów podkreśla, że z dwójki nagrodzonych to Sargent jest bardziej znany i doceniany. Wydaje się, że jest to wynik obecności na rynku podręczników do makroekonomii, których jest autorem. Jednak trudno dzisiaj wyobrazić sobie jakiś artykuł empiryczny, który nie korzystałby z ekonometrycznych metod zaproponowanych przez Simsa. Obserwując dzisiejszą debatę w świecie makroekonomii na temat przyszłości dyscypliny i krytykę dotychczas stosowanych modeli, wydaje się jednak, że to dorobek Simsa ma szansę dłużej przeżyć, ponieważ niektóre z teorii, nad których rozwojem pracował Sargent, już dzisiaj są passé.

Christopher A. Sims – twórca metody VAR

Christopher A. Sims urodził się w Waszyngtonie 21 października 1942 roku. Na studiach początkowo interesował się matematyką (ma licencjat z matematyki zdobyty na Harvardzie), dopiero później zaczął brać udział w zajęciach z ekonomii. Na specjalizację wybrał tę drugą dziedzinę, której studia rozpoczął w 1963 roku w Berkeley, aby po roku (z osobistych powodów) przenieść się na Harvard. Ukończył uczelnię z tytułem doktora w 1968 roku, tym samym, kiedy Tom Sargent. Już od początku studiów wykazywał silne zainteresowanie statystyką i ekonometrią, a jego poziom zaawansowania powodował, że mało kto był w stanie zrozumieć jego artykuły w prasie fachowej. W jednym z wywiadów Sims wspomina, że jedną z niewielu osób, które czytały i były w stanie zrozumieć jego teksty, był jego kolega Thomas Sargent. Obecnie Chris Sims wykłada na uniwersytecie Princeton. Oprócz wynalezienia metody VAR zajmował się w swojej karierze analizą Bayesowską (analiza, która bierze pod uwagę zarówno ocenę pewnych wartości ekonomicznych a priori przez badacza, jak i jej aktualizację uwzględniającą obserwację danych), jest również zwolennikiem fiskalnej teorii poziomu cen.

Christopher A. Sims zasłynął przede wszystkim jako badacz szeregów czasowych i empirycznej makroekonomii, a zwłaszcza twórca metody VAR (value autoregression, model wektorowej autoregresji), która pozwala na prognozowanie wartości zmiennych ekonomicznych, a także badanie zależności między nimi, wykorzystując wiele równań autoregresyjnych, w których każda zmienna zależy od przeszłych wartości jej samej, przeszłych (czasem też teraźniejszych) wartości innych zmiennych modelu oraz zaburzeń losowych w formie zewnętrznych szoków. Model VAR jest stosunkowo oderwany od teorii, co często bywa krytykowane przez jego przeciwników. Jednak Sims wprowadził VAR w 1980 roku jako prostą alternatywę dla skomplikowanych modeli ekonomicznych opartych na teorii, które wymagały szeregu założeń i restrykcji i argumentował, że ekonometryczne badanie liniowych zależności może równie dobrze przewidywać wartości zmiennych. Oczywiście, VAR nie jest metodą całkowicie oderwaną od ekonomicznej rzeczywistości – przede wszystkim sam wybór zmiennych, jakie mają zostać przedstawione w formie równaniowej bazuje na wiedzy ekonomicznej. Model VAR przyjmuje dwie postaci – zredukowaną i strukturalną. Ta pierwsza pozwala na badanie przyczynowości zmiennych oraz prognozowanie, ta druga stosowana jest do analizy polityki ekonomicznej. Postać strukturalna pozwala na tworzenie funkcji odpowiedzi na impuls (impulse response function). Wykres tej funkcji pokazuje zachowania poszczególnych zmiennych w odpowiedzi na rozmaite impulsy w niezależnych zaburzeniach modelu strukturalnego. Postać strukturalna modelu daje badaczom więcej możliwości, ale wymaga również większej zależności od teorii niż forma zredukowana, w tym pewnych założeń początkowych.

Thomas J. Sargent – pionier teorii racjonalnych oczekiwań

Thomas J. Sargent urodził się 19 lipca 1943 roku w Pasadenie w stanie Kalifornia. W 1964 roku otrzymał tytuł licencjata na Uniwersytecie Berkeley, natomiast tytuł doktora zdobył cztery lata później, kończąc Harvard. Pracował na kilku amerykańskich uczelniach, zaś od 2002 roku wykłada na uniwersytecie w Nowym Jorku. Jest znany praktycznie każdemu zaawansowanemu studentowi ekonomii, ponieważ jego książki, m.in. pt. „Macroeconomic Theory”, czy napisana wspólnie z Larsem Ljungqvistem „Recursive Macroenomic Theory” są podręcznikami uniwersyteckimi na wielu światowych uczelniach. Sargent współpracował z wieloma wybitnymi ekonomistami, efektem jego pracy z Neilem Wallacem był m.in. opublikowany w 1981 roku artykuł  „Some Unpleasant Monetarist Arithmetic”, który opisywał związek teorii fiskalnej i monetarnej na poziom cen.

W 80. latach Thomas Sargent wspólnie z Larsem Hansenem (niektórzy przepowiadali, że Nagroda Nobla zostanie przyznana jemu i Sargentowi, albo jemu i dwojgu tegorocznym laureatom wspólnie) zaproponował nowe metody ekonometryczne pozwalające na badanie modeli zawierających racjonalne oczekiwania. Jego pole zainteresowań jest bardzo szerokie – pracował w wielu obszarach makroekonomii, zajmował się również historią gospodarczą. Jego badania były częściowo odpowiedzią na tzw. krytykę Lucasa, który w sławnym artykule z 1976 roku skrytykował ówczesne modele ekonometryczne stosowane do analizy polityki makroekonomicznej, które nie brały pod uwagę, że niektóre z parametrów w nich występujących nie są wcale „głębokie” (ang. deep parameters), strukturalne, ale zmieniają się wraz ze zmieniającą się polityką gospodarczą. Krytyka Lucasa zapoczątkowała prawdziwą rewolucję w makroekonomii, która od jej czasu zwróciła się bardziej w kierunku mikroekonomii, wierząc, że jeśli opisane w modelu zachowania konsumentów, firm etc. będą oparte na mikroekonomicznych (tj. niezmiennych) przesłankach, takich jak preferencje czy dostępne zasoby i technologie, to identyfikacja głębokich parametrów stanie się możliwa.[1]

Badania obydwu laureatów z 2011 wybitnie pokazują, że teoretycy ekonomii czasami (a nawet często, jak powiedzieliby niektórzy) się mylą. Ekonomia jest nauką dynamiczną, mało jest w niej praw, które obowiązują absolutnie – zawsze i wszędzie. Wraz ze zmieniającą się gospodarką ekonomiści uczą się nowych rzeczy o świecie i ciągle są zaskakiwani nowymi zjawiskami (tak było np. ze stagflacją). Dlatego w ekonomii nie można jednoznacznie określić, że jeden uczony ma rację. To mają często na myśli krytycy Nagrody Nobla z tej dziedziny. A jednak błędy należą do lekcji, jaka każda dyscyplina musi przerobić, a konstruktywna debata wymaga intelektualnych przywódców – Sims i Sargent bez wątpienia należą do przywódców swojego pokolenia.

Fiskalna teoria poziomu cen – widziana niejako jako alternatywa w stosunku do ilościowej teorii pieniądza. Zakłada, że poziom cen zależy od międzyokresowego ograniczenia budżetowego, zaś inflacja jest zjawiskiem fiskalnym. Z kolei ilościowa teoria pieniądza akcentuje wpływ zmian podaży pieniądza na ceny. Jej zwolennik, Milton Friedman, powiedział niegdyś, że „inflacja jest zawsze i wszędzie zjawiskiem pieniężnym”.

[1] Obecnie w makroekonomii najpewniej szykuje się nowa rewolucja. Doświadczenie (np. ostatni kryzys finansowy) pokazało, że makroekonomiczne modele oparte na mikroekonomicznych przesłankach niekoniecznie muszą prowadzić do najlepszych wyników. Jednak nim ta rewolucja nastąpi, większość badaczy kontynuuje prace nad tymi modelami. Również teoria racjonalnych oczekiwań, zakładająca, że ludzie podejmują racjonalne decyzje na podstawie analizy wszystkich im dostępnych informacji i wydarzeń z przeszłości, jest ostatnio poddawana krytyce. Prawdopodobnie autorów kolejnej „krytyki” ujrzymy w gronie laureatów ekonomicznej Nagrody Nobla za kilkadziesiąt lat (Sargent i Sims zostali nagrodzeni głównie za badania, jakich dokonali w latach 70. i 80., zaś Robert Lucas, autor sławnej krytyki, otrzymał Nagrodę Nobla w 1995 roku).

Opracowania zawarte w portalu inwestycyjnym www.gazetatrend.pl nie są rekomendacjami w rozumieniu przepisów Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 19 października 2005 r. w sprawie informacji stanowiących rekomendacje dotyczące instrumentów finansowych lub ich emitentów (Dz. U. z 2005 r. Nr 206, poz. 1715). Wydawca i autorzy nie ponoszą odpowiedzialności za szkody poniesione w wyniku decyzji inwestycyjnych podjętych na podstawie opracowań publikowanych w ramach portalu inwestycyjnego www.gazetatrend.pl.

Wszelkie opinie i oceny zawarte w niniejszym serwisie wyrażają indywidualne opinie osób je sporządzających w dniu ich publikacji i nie mogą być interpretowane jako podstawa do podejmowania jakichkolwiek decyzji dotyczących inwestycji dokonywanych przez czytelnika.

Dodatkowe ikony wykorzystane na zasadach licencji Creative Commons: famfamfam Silk oraz FatCow.